Domowe wskaźniki pH

Odczyn kwasowy i zasadowy roztworów

Wielokrotnie w chemii, ale także w życiu codziennym, spotykamy się z określeniem, że roztwory mają odczyn kwasowy lub zasadowy. Jeśli coś jest kwaśne np. ocet, sok z cytryny, pomarańczy to łatwo zgadnąć, że ma odczyn kwasowy. Natomiast odczyn zasadowy ma mydło, płyn do prania czy płyn do udrażniania rur. Z kolei odczyn obojętny ma woda, roztwór cukru i roztwór soli kuchennej.
Odczyn roztworu jest ściśle powiązany z pH. Skala pH (zawierająca się w granicach wartości 0-14) jest miarą kwasowości i zasadowości roztworu. Przyjmuje się, że:
– odczyn roztworu jest kwasowy gdy pH <7;
– odczyn roztworu jest obojętny gdy pH =7;
– odczyn roztworu jest zasadowy gdy pH >7.

Sam termin pH odnosi się do stężenia jonów wodorowych w roztworze (im większe stężenie tym wartość pH jest mniejsza).
W roztworach o odczynie kwasowym stężenie jonów wodorowych jest większe niż stężenie jonów hydroksylowych (wodorotlenkowych) i odwrotnie w roztworach o odczynie zasadowym stężenie jonów wodorowych jest mniejsze niż stężenie jonów hydroksylowych. Natomiast w roztworach o odczynie obojętnym stężenie jonów wodorowych jest takie samo jak stężenie jonów hydroksylowych.
Jak zatem sprawdzić jaki odczyn ma dany roztwór? Z pomocą przychodzą wskaźniki pH.

Wskaźniki pH

Popularnymi wskaźnikami pH stosowanymi w chemii są oranż metylowy i fenoloftaleina. W zależności od odczynu oranż metylowy zabarwia roztwór na inny kolor – wraz ze wzrostem pH roztwór przybiera barwę od czerwonej, poprzez pomarańczową do żółtej. Natomiast fenoloftaleina zabarwia roztwór na różowo w roztworach zasadowych tylko w określonym przedziale pH ok. 8-12.

Domowe wskaźniki pH

Czy można sprawdzić pH roztworów korzystając z domowych produktów? Jak najbardziej!
Domowymi wskaźnikami pH mogą stać się: esencja herbaciana czy sok z jagód. Możesz sam wykonać mały eksperyment, w którym zaobserwujesz zmianę barwy domowych wskaźników pH. Potrzebne Ci będą tylko cztery składniki:
– sok z cytryny lub ocet,
– soda oczyszczona,
– esencja z herbaty,
– sok z jagód.
Przygotuj również 3 lub 6 małych naczyń (szklanek, fiolek).

 

Doświadczenie 1.
Do trzech naczyń wlej taką samą ilość esencji herbacianej. Do pierwszego naczynia wlej sok z cytryny (to zapewni odczyn kwasowy), do drugiej nie dodawaj nic, natomiast do trzeciej wsyp 1-2 łyżeczki sody oczyszczonej (aby zapewnić odczyn zasadowy) i dokładnie zamieszaj. Obserwuj zmianę koloru i porównaj kolorem z wyjściowym.

 

Doświadczenie 2.
Do trzech naczyń wlej taką samą ilość rozcieńczonego soku z jagód. Analogicznie jak w doświadczeniu pierwszym – wlej sok z cytryny do pierwszego naczynia, do drugiego nie dodawaj nic, a do trzeciego wsyp sodę oczyszczoną i dokładnie zamieszaj. Obserwuj zmianę koloru i porównaj kolorem z wyjściowym.

W doświadczeniu 1 możemy zaobserwować zmianę koloru esencji herbacianej. W środowisku kwasowym (tam gdzie dodano sok z cytryny) esencja przybiera barwę pomarańczowo-brązową, natomiast w środowisku zasadowym (tam gdzie dodano sodę oczyszczoną) – barwę ciemnobrązową. Bardziej wyraźna zmiana koloru występuje gdy użyjemy jako wskaźnika soku z jagód (doświadczenie 2). W środowisku kwasowym pojawia się barwa pomarańczowo-czerwona, natomiast w środowisku zasadowym – barwa zielona.